Sztuka kierownictwa duchowego

Kierownictwo duchowe od zawsze uchodziło za "sztukę nad sztukami". Jej mistrzami byli uduchowieni święci. Już pod koniec IV wieku fenomen kierownictwa dusz, jak brzmi klasyczna nazwa owej sztuki, jest obecny i występuje przede wszystkim w życiu wiary na antycznym wschodnim obszarze w pustelniach mnichów, gdzie wiąże się bezpośrednio z konkretną osobą i stylem życia duchowego kierownika. W kierownictwie duchowym nie chodzi bowiem o żaden duchowny urząd ani o oficjalną kościelną instytucję, ale o indywidualne charyzmatyczne świadectwo w wierze.
Owej sztuce kierownictwa duchowego poświęcona jest wręcz encyklopedycznych rozmiarów praca zbiorowa pod redakcją Józefa Augustyna SJ. Zawiera ona kilkadziesiąt artykułów różnych autorów podzielonych na sześć rozdziałów. Mowa w nich między innymi o teologii kierownictwa duchowego, rozwoju kierownictwa w historii duchowości i jego roli w pogłębianiu życia duchowego wiernych. Dwa ostatnie rozdziały poświęcone są praktyce kierownictwa duchowego i procesowi stawania się kierownikiem duchowym. Kierownictwo duchowe to bowiem najpierw działania w odniesieniu do pogłębiania własnej ścieżki wiary, a w ich konsekwencji kompetentne towarzyszenie osobom indywidualnym lub grupom w osobistej modlitwie będącej częścią życia i pracy chrześcijanina.
W istocie rzeczy w kierownictwie duchowym - jak podkreślają zgodnie autorzy - chodzi o realną pomoc w życiu i w akcie wiary. Duchowy kierownik pozostaje jednak zawsze tylko "prekursorem", który prowadzonego przez siebie brata wdraża w żywe obcowanie z Bogiem, w normalną z Nim rozmowę. Aby to było możliwe, spoczywa na nim obowiązek przyswojenia sobie sprawności rozeznawania życiowych sytuacji. Każda droga do Boga i z Bogiem jest szlakiem jedynym w swoim rodzaju i nie może też być powtórzona. Stąd zarówno towarzyszący, jak i korzystający z kierownictwa winni zabiegać o niezwykłe wyczucie dla działań Boga w drugim człowieku.
Autorzy zawartych w książce artykułów podkreślają także, że duchowy kierownik mniej wpływa przez to, co biegle przyswoił sobie w czasie specjalistycznych studiów, bardziej dzięki temu, kim sam jest i jak sam żyje. Drugiemu pomagamy najczęściej przez aktywne związanie się z nim, przez ścieżkę, jaką do niego zbudowaliśmy. Oczywiście, kierownik nie powinien przywiązywać do siebie osoby, która korzysta z jego posługi, często jednak pomaga jej właśnie wtedy, gdy stworzy z nią dobre relacje. Miłość silniej umacnia przyjacielską więź niż stanowczość i napominanie. Przez swą postawę i swe czyny duchowy kierownik może stać się dla bliźniego sakramentem Bożej miłości.
Dotrzymywanie drugiemu towarzystwa nie jest bowiem tylko wyświadczaną mu usługą i nie kończy się wraz z końcem rozmowy. Dumitru Stăniloae, znany rumuński dogmatyk Kościoła wschodniego, szkicuje wizerunek duchowego kierownika, który wydawać się może zbyt idealistyczny, lecz dotyka sedna rzeczy. Winien być on najpierw zażyłym przyjacielem swej gminy, mężem oddanym całym sercem swym wiernym i krzeszącym w nich odwagę. Ze swymi wiernymi ma żyć w atmosferze przyjaźni, tak że w kontaktach z nim ludzie zauważą, jak on mówi o drugich, jak każdego broni i usprawiedliwia, jak wiernych darzy swym zaufaniem. Wierni mają też wiedzieć, że ich duszpasterz jest świadom, że ze swego włodarzowania kiedyś będzie musiał zdać sprawę.
Inspiracją do doskonalenia sztuki pomagania duszom może być omawiana książka, będąca na gruncie polskim wydarzeniem o absolutnej nowości, choć przyczynków na temat kierownictwa duchowego jest wiele. Świadczy o tym chociażby dołączona do publikacji bibliografia w języku polskim na temat kierownictwa z lat 1950-2012, która zajmuje kilkanaście stron. Dla zainteresowanych zamieszczono także bibliografię szczegółowych opracowań z zakresu tej tematyki w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim i włoskim. Tolle et lege! Bierz i czytaj!