Listy, tom 3 (80-115)

Trzeci tom Listów Hieronima ze Strydonu (ok. 340-ok. 420) - poprzednie omówilismy w nr. 1/2011 - zaczyna się od zatargu z Rufinem, który dotyczy zasad edycji dzieł Orygenesa. I ten wątek, a szczególnie sprawa kojarzenia Hieronima z błędami sekty orygenistów i w ogóle jego stosunek do Orygenesa, wraca w kolejnych listach, a jest to o tyle ważne, że w napięciach tamtej epoki istnieje na skraju herezji. Widzimy więc w tych polemikach wielkie emocje wybitnych myślicieli, którzy, jak się wydaje, powinni być od nich wolni. Listy są często długie i bardzo długie, jakby nie mogli zatrzymać się w swoich bądź atakach, bądź obronach, ale przecież charakteryzują się jasnością wywodu, logiką i koncentracją. Uwagę zwracają listy do i od Teofila, biskupa Aleksandrii; także inne istnieją w kontekście tej sprawy. Nie ma w nich letniości, obojętności, czy pisania o czymś mniej ważnym: prawie wszystko jest doniosłe, konkretne i głębokie i znajdujemy w nich wiele aktualnych rad.

W te pasma wpisuje się wymiana listów między Hieronimem a Augustynem z Hippony, zaczynająca się od listu 101. I tu Hieronim - starzec, jak sam siebie nazywa, usprawiedliwia się z zarzutów, jakie na nim ciążą, dręczą go i złoszczą. Imponująca jest kompetencja, powaga, duchowość i umysłowość tych dwóch wielkich, dobrze przecież znanych z dokonań i z miejsc, jakie zajmują w hierarchii, chrześcijan. Zawzięcie dyskutują o przekładach Pisma i o jego interpretacji i widzimy, jak ciągle iskrzy między nimi i jak odnoszą się do siebie z wielkim szacunkiem: "Gdyby można było, jeśli już nie mieszkać wspólnie z tobą, to przynajmniej mieć cię w sąsiedztwie i zażywać w Panu częstej i tak miłej rozmowy z tobą" - pisze Augustyn, chociaż raz po raz panuje między nimi jednak "gorzka niezgoda", czyli nieprzyjaźń. Augustyn stawia zarzuty, a Hieronim się broni: kłócą się nawet o jedno słowo, jak na przykład o użycie przez Hieronima słowa bluszcz zamiast dynia w przekładzie Księgi Jonasza. Jest między nimi ostro, ale cały czas na najwyższym poziomie i w ostatnim liście tego tomu Hieronim stwierdza: "W rzeczywistości to nie ja tobie, lecz sprawa sprawie odpowiada. (...) Jeśli chcesz, spędzajmy miło czas nad Pismem Świętym nie sprawiając sobie wzajemnie przykrości."

Hieronim także i z innymi dyskutuje o przekładach w równie szczegółowy i można powiedzieć, że namiętny sposób, tocząc boje znowu na przykład o użycie poszczególnych słów: mamy tu m.in. bardzo ciekawe rozważania dotyczące przekładów psalmów.Tom zawiera teksty łacińskie i polskie przekłady, a w zapowiedziach są tomy następne.
M.W