Ruch oksfordzki (1833-1845)

Powszechnie przyjmuje się, że ruch oksfordzki zapoczątkowały w 1833 roku liczne publiczne wypowiedzi w pierwszym rzędzie członków Uniwersytetu Oksfordzkiego, którzy wystąpili z krytyką propozycji zreformowania państwa, Kościoła anglikańskiego oraz uniwersytetów. Pochodzące głównie z wigowskich kręgów propozycje zmian miały mieć charakter liberalny. Po reformie prawa wyborczego z 1832 roku stworzono koncepcje reform, przeciwko którym wystąpili uczestnicy ruchu, którzy krytykowali zwłaszcza zmniejszenie roli Kościoła w życiu społecznym i politycznym oraz doprowadzenie do uzyskania zwierzchności parlamentu nad Kościołem anglikańskim.

Członkowie ruchu oksfordzkiego sięgnęli po myśl starożytną i średniowieczną Ojców Kościoła oraz zasady odczytywane z Objawienia w celu domagania się zmian w relacjach pomiędzy państwem i Kościołem. Za początek ruchu oksfordzkiego uznaje się prowadzoną od 1833 roku działalność J. H. Newmana, który dawał wyraz swoim poglądom w niedzielnych kazaniach w uniwersyteckim kościele Najświętszej Marii Panny oraz w publikacjach zatytułowanych Tracts for the Times (Traktaty na nasze czasy), które były rozpowszechnianie w formie broszur. Rok 1845 uznaje się za kończący działalność ruchu - wraz z wycofaniem się grupy uczestników na czele z przywódcą, Johnem Henry Newmanem; rok 1845 to także data konwersji Newmana na katolicyzm.

Autor przedstawił zarys historii politycznej Anglii XVI-XIX wieku, koncentrując się głównie na problemie relacji między państwem a Kościołem. Cześć ta odgrywa ważną rolę wprowadzającą do dalszych rozważań, nie tylko ze względu na konieczność poznania tła sporu, ale także z uwagi na sięganie przez traktarian do argumentów odwołujących się do historii i przeszłych rozwiązań ustrojowych. Następnie Autor pokazuje genezę ruchu oksfordzkiego, a szczególnie bezpośrednie przyczyny polityczne i ideowe jego powstania, jego działalność oraz najważniejsze powody jego wyhamowania w 1845 roku.

z recenzji dr. hab. Arkadego Rzegockiego, prof. UJ